درس دوم
جمله

ما معمولاً خود را با جمله بیان می کنیم. ارتباط میان انسانها و انتقال پیام در ارتباط زبانی بیشتر در قالب جمله صورت می گیرد:
1 – نظامی پنج گنج را درود
بخش های یک جمله :‌نهاد : کلمه یا گروهی از کلمات است که درباره آن خبر می دهیم. یعنی صاحب خبر .
گزاره : خبری است که درباره نهاد داده می شود،به عبارت دیگر گزاره بخش اطلاع دهنده ی جمله است.
هسته ی گزاره فعل است. مانند : پروین اعتصامی از کودکی شعر می گفت.
و فعل نیز دارای یک شناسه (= نهاد پیوسته) است. شناسه، نشانه فعل است و مشخص فعل را معین می کند. شناسه را نهاد اجباری (پیوسته) می نامیم. زیرا همیشه با فعلی است . شناسه فعل معمولاً دو شعار (= مفرد و جمع) با نهاد هماهنگی مطابقت دارد.

  بیاموزیم «ة» (تای تأنیث)

در زبان فارسی ، بر خلاف زبان عربی کاربرد واژه ای برای اسم مذکر(مرد) و مؤنث (زن) هیچ تفاوتی ندارد.
کلمه ی شاعر : پروین اعتصامی شاعر است ( مؤنث) سعدی شاعر است (مذکر)
کلمه ی مدیر : خانم اسکویی مدیر دبیرستان است.
نباید به سبک قواعد عربی به اسم ها و صفت های منسوب به مؤنث ( زن) «ة» (تای تأنیث) افزود:
پروین اعتصامی شاعره نامدار ایران است. پس کاربرد کلمه های «شاعره و مدیره» در زبان فارسی نادر است. و کلماتی چون : رئیسه، معلمه، محترمه ، عالمه  

  الف) جملات زیر را اصلاح کنید.

1 – از بانوان محترمه تقاضا می شود حجاب اسلامی را رعایت فرمایند.
از بانوان محترم تقاضا می شود حجاب اسلامی را رعایت فرمائید.

2 – این جانبه فاطمه رضایی به استحضار می رساند.
این جانب : فاطمه رضایی به استحضار می رساند.


3 – خانم جوادی رئیسه بیمارستان است.
خانم جوادی رئیس بیمارستان است.  

  ب – کاربرد کدامیک از گزینه های زیر درزبان فارسی نادرست است.

1 – خواهران مجتهده به ارشاد زنان همت گماشتند.
2 – او یکی از زنان مبلغه است که در حوزه درس می خواند
3 – خانم ایرانی مدرس تبلیغات دینی است.  

  خود آزمایی درس دوم :
1 – در نوشته های زیر جمله ها را مشخص کنید و نهاد و گزاره هر جلمه را تعیین کنید.

(علمای بزرگ دائم (نهاد)) در (لشگرگاه، رفت و آمد داشتند(گزاره))، و (غزالی(نهاد)) از (برخورد با آن بهره ها می یافت(گزاره)).
([غزالی](نهاد)) (با بعضی از آن ها مناظره می نمود(گزاره))
([غزالی](نهاد)) شاید (از بسیاری از آن ها استفاده(گزاره)) می کرد.  

  2 – برای گزاره ها، نهاد و برای نهادها گزاره های مناسب بیابید.

سعدی و مولوی دو تن از شاعران بزرگ ایران زمینند.
شاهنامه ، اثر بسیار ماندگار حکیم ابوالقاسم فردوسی است.
شناسه، نهاد اجباری جمله است.
برادر بزرگم امسال به دانشگاه راه یافت.
دانشگاه پایگاه علم درونش است.  

  3 – در هر یک از تمرین های زیر، واژه هایی داده شده است. این واژه ها را بطور مناسب دو جمله نمونه، جانشین سازی کنید. هر جا لازم است تغییرات دیگری نیز بدهید، در هر تغییر، نهاد و شناسه را مشخص کنید. جمله های جدید را مطابق نمونه بنویسید

پیرمرد کودکان را به خانه رساند.

  2 – انسان آگاه وظیفه اش را به خوبی انجام می دهد.